منقله (حقوق جزا)منقله از اصطلاحات علم حقوق بوده و به معنای شکستگی استخوان به نحوی است که درمانش جز با جابجا کردن استخوان ممکن نباشد. در جراحت منقله قصاص ممکن نیست و تنها پرداخت دیه متعین می‌گردد. برابر بند هفتم ماده ۴۸۰ قانون مجازات اسلامی، دیه جراحت منقّله، پانزده شتر است؛ همچنین طبق تبصره ۲ ماده ۳۰۲ قانون مجازات، اگر جراحت‌ها بطور عمد واقع بشود دیه، ظرف یکسال و اگر بطور شبه عمد باشد دیه، ظرف دو سال و اگر خطای محض باشد دیه، ظرف سه سال باید پرداخت شود. ۱ - تعریفیکی از جراحاتی که در کتب معتبر فقهی و بند هفتم ماده ۴۸۰ قانون مجازات اسلامی مورد بررسی قرار گرفته منقّله است. منقّله به صیغه اسم فاعل با تشدید قاف از باب تفعیل از واژه نقل گرفته شده است به معنی سنگ‌ریزه می‌باشد: زخمی که از آن استخوان‌های زیر و کوچکی بیرون می‌آید اما در اصطلاح؛ تعریفی که در جواهر الکلام ارائه شده؛ «هی التی تحوج الی نقل العظم من موضعه الی غیره باعتبار حصول الهشم فیه» یعنی منقله آن جراحتی است که درمانش جز با جابجا کردن استخوان ممکن نیست به جهت شکستگی استخوان. و در بند ۷ ماده ۴۸۰ آمده، منقّله: جراحتی که درمان آن جز با جابجا کردن استخوان میسر نباشد. ملاک در صدق جراحت منقّله تحقق نقل و جابجا شدن استخوان می‌باشد. هر چند جنایت باعث پاره شدن پوست نشود زیرا این زخم همواره مستلزم پاره شدن پوست نمی‌باشد. ۲ - کیفربرابر بند هفتم ماده ۴۸۰ قانون مجازات اسلامی، دیه جراحت منقّله، پانزده شتر است. لازم به ذکر است که در پرداخت این مقدار دیه تفاوتی ندارد که مجنی‌علیه و جانی، زن باشند یا مرد به جهت اینکه دیه زن تا ثلث دیه اعضاء، برابر دیه مرد است. و در زیادی از ثلث، به نصف برمی‌گردد. و دیه جراحت منقله یک سوم دیه کامله نیست. - آیا قصاص را می‌توان در منقّله تصور کرد یا تنها دیه واجب خواهد شد؟ فقهاء با استناد به آیه ۴۵ سوره مائده «والجروح قصاص» هر زخمی قصاص دارد، در جراحات ناشی از عمد جانی، قصاص را پذیرفته‌اند، البته چنانچه در استیفای قصاص، بیم مرگ جانی یا خوف ضرر بیش از میزان استحقاق بزهکار باشد، و یا اجرای آن به شکل دقیق و یکسان با جراحت ایجاد شده مقدور نباشد، قصاص ساقط و دیه واجب می‌گردد. بنابراین در جراحت منقله قصاص ممکن نیست و تنها پرداخت دیه متعین می‌گردد به جهت تعذّر قصاص غالباً. - آیا مجنی‌علیه می‌تواند به مقدار موضحه در جراحت منقّله، قصاص بکند و دیه مازاد را بگیرد؟ برخی از فقهاء در کتب معتبرشان به این معتقد شده‌اند و نگاشته‌اند که مجنی علیه علاوه بر قصاص به مقدار موضحه، دیه مازاد یعنی ۱۰ شتر را می‌گیرد. و برخی دیگر خلاف این را قائل شده‌اند. ۲.۱ - مهلت پرداخت دیهطبق تبصره ۲ ماده ۳۰۲ قانون مجازات، اگر جراحت‌ها بطور عمد واقع بشود ظرف یکسال باید پرداخت گردد. واگر بطور شبه عمد باشد ظرف دو سال و اگر خطای محض باشد ظرف سه سال پرداخت می‌گردد. ۲.۲ - مسئول پرداخت دیهمسئول پرداخت دیه جراحت منقّله، در صورتی که بطور عمد و شبه عمد واقع بشود بر عهده خود جانی خواهد بود و در خطای محض دیه جراحت منقله بر عهده عاقله است [۱]
قانون مجازات اسلامی، ماده ۳۰۶.
و مطابق تبصره ماده مذکور جنایت‌های عمد و شبه عمد نابالغ و دیوانه به منزله خطای محض و به عهده عاقله می‌باشد. [۲]
نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج۴۳، ص۳۲۷، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ دوم، ۶۳.
[۳]
درودی، علی، قانون مجازات اسلامی، ص۸۲، قم، حقوق اسلامی، چ اول.
[۵]
صادقی، محمدهادی، جرایم علیه اشخاص، ص۱۷۲، تهران، میزان، چ نهم، ۸۵.
۳ - پانویس
۴ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «منقّله»، تاریخ بازیابی ۹۹/۶/۱۵. |